ANLATMASI ZOR DURUMLAR İÇİN ÇOCUKLARA AÇIKLAMALAR: ÖLÜM

Ölmek ne demek? Nereye gitti? Gelsin ama ben özlerim onu…

Anne, baba siz de ölecek misiniz? Ben bile mi öleceğim? O zaman büyümeyelim, siz de yaşlanmayın. Nasıl yani ölürsek birbirimizi bir daha göremez miyiz?

Ölüm ve çocuk yan yana geldiğinde bile bize rahatsızlık veren iki kelime. Yetişkinler için bile konuşması zor olan ölümü çocuklara anlatmak pek de kolay değil. Ancak, her konuda olduğu gibi ölüm konusunda da çocuğa doğruyu anlayabileceği bir dille anlatmak gerekiyor. Peki bunu yaparken nelere dikkat etmeli?

Yaşa göre doğru açıklamayı yapmak:

0-3 yaş aralığında çocuklar ölümü kavrayamazlar, sadece ortada yolunda gitmeyen bir şeyler olduğunu çevresindekilerin tepkilerinden anlarlar. Bu yaş grubunda çocuğu rahatlatmak için çocuğun rutinlerini mümkün olduğunca aksatmamak ve çocukla bol bol fiziksel temas kurmak gerekir.

3-6 yaş aralığında çocuklar ölümü anlamakta zorlanır. Ölümün ne olduğunu anlasa bile bir süre sonra ölenin neden gelmediğini sorabilir, kendisinin ya da sevdiklerinin bir gün öleceğini anlamakta ve kabul etmekte zorlanır. Bu yaş grubuna biri öldüğünde o kişinin artık nefes almadığını, yemek yemediğini, konuşmadığını, ölen kişiyi artık göremeyeceğini açıklamak önemlidir. Bu yaş grubunda melek oldu, yukardan bizi izliyor, toprak oldu gibi açıklamalar kafa karıştırıcıdır. Ancak, mezarlık kavramı ölen kişinin bahçesi olarak anlatılabilir, isterse çocuk mezarlığa (bahçeye) götürülebilir. Rutinleri sürdürmek, fiziksel teması arttırmak bu dönemde de önemlidir. Çocuğu oynamak ve isterse ölen kişi ya da ölümle ilgili konuşması için cesaretlendirmek gerekir.

7-11 yaşta çocuk ölümü anlasa da bunun kendisinin ya da sevdiklerinin başına da geleceğini kabullenmekte zorlanır. Ölümü anlamlandırmaya çalışır ancak pek başarılı olamaz. Ölümün ne olduğunu bilse de ölen kişiye ya da kendisine yönelik öfkesi bu dönemde artabilir. Genelde bu yaşlarda kayıp durumunda çocukta kaygı tepkileri görülür. Çocuklar biri ölünce önce kendileri için kaygılanıp kendilerine ne olacağını düşünürler, bu nedenle çocuğun okul, dersler, arkadaş buluşmaları gibi rutinlerini aksatmamak önemlidir.

12 yaşından itibaren çocuklar ölümün geri dönülemezliğini anlayabilirler. Yas sürecinde gençler öfke patlamaları, düşük okul başarısı, okul reddi, riskli davranışlara yönelme gibi sorunlar yaşayabilirler.

Ölümden bahsederken;

1. Çocuğun yaşı ve neyi ne kadar bildiği göz önünde bulundurulmalı, sorduğundan fazlası anlatılamamalı,

2. Hayattaki değişime vurgu yaparak yaşamın doğal bir parçası olarak ölüm anlatılmalı,

3. Çocuk duygularını ifade etmesi için cesaretlendirilmeli,

4. Bol bol fiziksel temas, duygusal paylaşım ve günlük rutinlerin sürdürülmesi ile çocuğun yas süreci desteklenmeli,

5. Çocuk istekliyse mevlid, mezar ziyareti gibi ölüme dair ritüellere dahil edilmeli, istemiyorsa kesinlikle katılması için zorlanmamalı

6. Cesur ve güçlü olduğu, iyi idare ettiği gibi duygularını saklamasına neden olabilecek söylemlerden uzak durulmalıdır.