ÖFKE DÜZENLEME BECERİSİ

ÇOCUKLAR DUYGULARINI KONTROL ETMEKTE NEDEN ZORLANIR?

Beyin alt-orta-üst beyinden oluşur.

Önce alt beyin gelişir: Alt beyin, temel yaşam fonksiyonları, dürtüler ve güçlü duyguları yönetir. Çocuk yoğun bir duygu yaşadığında ya da kendini güvende hissetmediğinde alt beyin tetiklenir ve bağırma, vurma, çığlık atma gibi davranışlar ortaya çıkabilir.

Üst beyin: Üst beyin, düşünme, hayal etme, plan yapma gibi insana özgü becerilerin gerçekleşmesinden sorumludur. Duyguları düzenleme üst beyinde gerçekleşir. İlk iki yıl üst beyin gelişimi çok yavaştır. Bu nedenle ilk iki yıl çocuk bir yetişkin tarafından sakinleştirilmeye ihtiyaç duyar.

Güvenli bağlanmanın temeli bebek alt beyin fonksiyonundayken onu üst beyin fonksiyonlarını kullanarak sakinleştirecek kişinin varlığı ile ilgilidir. Bu nedenle çocukluk yıllarında duygularını kontrol edebilen bir yetişkinin desteği önemlidir.

Üst beynin gelişimi 20 yaşına kadar sürer. Bu nedenle çocuklar ve gençler bir yetişkin kadar iyi duygularını düzenleyemebilirler ve kriz durumlarını yönetmekte zorlanırlar. Yaş ilerledikçe bu beceri gelişir.

BİR ÇOCUĞU NELER ÖFKELENDİRİR?

İstediğinin olmaması, düzeninin bozulması, her hareketine müdahale edilmesi, dinlenmeme, oyuncağının alınmaması, baskılanmak, haksızlık, zorlamak, koşullu sevgi, inatlaşmak

ÇOCUĞUN ÖFKESİNİ İFADE EDEBİLMESİ NEDEN ÖNEMLİDİR?

Çocuk bir şeye öfkelendiğinde çok kızdım diyebiliyorsa genelde öfke krizi geçirmez.

Bu nedenle çocuğun duygusunu ifade etmesine izin vermek “bunda kızacak bir şey yok” tepkileri vermemek çocuğu sakinleştirir.

ÇOCUĞUMUN ÖFKESİNİ KONTROL ETMESİNE NASIL YARDIMCI OLABİLİRİM? – KRİZ ÖNCESİ

• Duygular normaldir, sağlıklıdır ve geçicidir bilgisi sakin olduğu bir zamanda çocuğa verilir.

• Evin düzenini sağlamaya yönelik belli kurallar çocukla beraber oluşturulur. Böylece kurallara uygun davranmayı öğrenen çocuk isteklerini ertelemeyi öğrenecektir. İsteklerini erteleyebilen çocuklar öfkelerini de kontrol edebilirler.

• Ebeveyn olarak siz kendi duygularınızı nasıl düzenliyorsunuz, öfkelendiğinizde nasıl tepkiler veriyorsunuz? Öfkelendiğini gizlemeyen ama öfkesini aşırı tepkiler vermeden yaşayan ebeveynler çocuğa doğru model olacaktır.

• Çocuğunuzla beraber duygu düzenleme alanları belirleyebilirsiniz: Minder, çadır, battaniye vb. bulunan alanlar olabilir. Bu alanlarda sakinleşirken kullanabilece hamur-stres topu, pelüş oyuncak, salıncak gibi malzemeler bulanabilir. Bu malzemeleri çcuğunuzla beraber seçip bu alanlara yerleştirebilirsiniz.

ÇOCUĞUMUN ÖFKESİNİ KONTROL ETMESİNE NASIL YARDIMCI OLABİLİRİM? – KRİZ SONRASI

Seni anlıyorum diyerek öfkeyi kabul etmek: Çocuk kriz anında mantıklı bir şey söylenince anlayamaz. Bu nedenle durumu konuşmak için önce sakinleşmesini beklemek gerekir.

Kendinize sorun: Kriz anında neler hissediyorsunuz? Sizin sakinleşmek için neye ihtiyacınız var? Siz öfkeli olduğunuzda çocuğunuzun sakinleşmesine yardımcı olamazsınız.

Kendine alan açın, ebeveyn olarak sizin dinlenme-eğlenme gibi ihtiyaçlarınız karşılanıyor mu?

Çocuğunuz sakinleştikten sonra neler olduğunu konuşabilirsiniz. Örneğin bağırmak yerine başka neler yapabilirdi, bunu ona sorabilirsiniz.

Nefes egzersizi, bedeni gevşetme gibi yöntemleri önceden öğretirseniz çocuğunuza kriz anında bunları yapmayı teklif edebilirsiniz.

Çocuğunuz olayı tekrar tekrar anlatmak istiyorsa bunu destekleyin ve onu dinleyin. Çocuk bu anlatımlarla duygunun enerjisini dışarı atabilir.

Dr. Psk. Bade Vardarlı